- Posted By: admin
- Komentarze: 0
Od dnia 01.01.2017 r. wchodzi w życie nowelizacja ustawy o swobodzie działalności gospodarczej oraz obu o podatkach dochodowych obniżająca wartość transakcji, w odniesieniu do których przedsiębiorca będzie miał obowiązek dokonywać i przyjmować płatności za pośrednictwem rachunku płatniczego.
Ogólne omówienie wprowadzanych zmian przedstawiałam w artykule ?Od 01.01.2017 r. płatności powyżej 15.000 zł tylko bezgotówkowo?. Obecnie spróbuję zająć się definicją ?jednorazowej wartości transakcji?, o której mówi nowelizowany art. 22 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej.
Na wstępnie króciutko o ?dziejach? obostrzeń w zakresie dokonywania i przyjmowania płatności przez przedsiębiorców.
Obostrzenia tego rodzaju obowiązują w Polsce od 17.05.1993 r., w tym wprowadzone na mocy - nieobowiązującej już - ustawy z dnia 19.11.1999 r. Prawo działalności gospodarczej (Dz. U. z 1999r., Nr 101, poz. 1178 z późn. zm.) od 01.01.2001 r.
Do 20.08.2004 r. obowiązywał przepis art.13 ust.1 tej ustawy, zgodnie z którym przedsiębiorca był zobowiązany do dokonywania lub przyjmowania płatności za pośrednictwem rachunku bankowego tego przedsiębiorcy w każdym przypadku, gdy stroną transakcji był inny przedsiębiorca, oraz:
-
jednorazowa wartość należności lub zobowiązań przekraczała równowartość 3.000 EURO albo
-
równowartość 1.000 EURO, gdy suma wartości tych należności i zobowiązań powstałych w miesiącu poprzednim przekraczała równowartość 10.000 EURO,
przeliczanych na złote według kursu średniego walut obcych ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z ostatniego dnia miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym dokonywane są operacje finansowe.
Od 21.08.2004 r. obostrzenie to ? w nieco uproszczonej i zliberalizowanej postaci - znalazło się w art. 22 nowej ustawy z dnia 02.07.2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej zastępującej Prawo działalności gospodarczej:
Art. 22. 1. Dokonywanie lub przyjmowanie płatności związanych z wykonywaną działalnością gospodarczą następuje za pośrednictwem rachunku bankowego przedsiębiorcy w każdym przypadku, gdy:
1) stroną transakcji, z której wynika płatność, jest inny przedsiębiorca oraz
2) jednorazowa wartość transakcji, bez względu na liczbę wynikających z niej płatności, przekracza równowartość 15.000 euro przeliczonych na złote według średniego kursu walut obcych ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski ostatniego dnia miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym dokonano transakcji.
2. Przedsiębiorca będący członkiem spółdzielczej kasy oszczędnościowo-kredytowej może realizować obowiązek określony w ust. 1 za pośrednictwem rachunku w tej spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej.
Od 01.01.2017 r. przepis ten będzie brzmiał:
Art. 22.1. Dokonywanie lub przyjmowanie płatności związanych z wykonywaną działalnością gospodarczą następuje za pośrednictwem rachunku płatniczego przedsiębiorcy, w każdym przypadku gdy:
1) stroną transakcji, z której wynika płatność, jest inny przedsiębiorca oraz
2) jednorazowa wartość transakcji, bez względu na liczbę wynikających z niej płatności, przekracza równowartość 15.000 zł, przy czym transakcje w walutach obcych przelicza się na złote według kursu średniego walut obcych ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień dokonania transakcji.
2. (uchylony).
Czym zatem jest owa ? nieposiadająca legalnej definicji - transakcja i jakimi kryteriami kierować się, aby ustalić jej jednorazową wartość?
Ponieważ adresatem normy prawnej jest przedsiębiorca dokonujący i przyjmujący płatności związanych z działalnością gospodarczą, w pierwszej kolejności należałoby sięgnąć do definicji działalności gospodarczej i przedsiębiorcy zawartych w ustawie o swobodzie:
Art. 2. Działalnością gospodarczą jest zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły.
Art. 4. 1. Przedsiębiorcą w rozumieniu ustawy jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną - wykonująca we własnym imieniu działalność gospodarczą.
2. Za przedsiębiorców uznaje się także wspólników spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej.
Bazując na tych regulacjach, skoro działalność gospodarcza to - ni mniej ni więcej - tylko realizacja szeregu umów zawieranych zgodnie z art. 353[1] KC i wykonywanych w celach zarobkowych w warunkach zorganizowania i ciągłości, stąd przez pojęcie ?transakcji? należałoby rozumieć umowę, której przedmiotem jest odpłatne świadczenie usług/dostaw towarów i umowa ta jest zawierana między przedsiębiorcami w ramach prowadzonych przez nich działalności.
Takie rozumienie pojęcia ?transakcja? znajduje swój odpowiednik w art. 4 pkt 1 ustawy z dnia 08.03.2013 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych (tekst jednolity Dz.U. 2016 poz. 684) zgodnie z którym:
transakcja handlowa to umowa, której przedmiotem jest odpłatna dostawa towaru lub odpłatne świadczenie usługi, jeżeli strony, o których mowa w art. 2 (czyli m.in. przedsiębiorcy w rozumieniu art. 4 ustawy o swobodzie ? dopisek nasz) , zawierają ją w związku z wykonywaną działalnością.
W zbliżony sposób pojęcie to zostało zinterpretowane przez Ministerstwo Gospodarki w początkowym okresie funkcjonowania ustawy o swobodzie.
W odpowiedzi z dnia 04.10.2004 r. na interpelację poselską stwierdzono, że: ?Pod pojęciem ˝jednorazowa wartość transakcji˝ należy rozumieć ogólną wartość należności lub zobowiązań, określoną w umowie zawartej między przedsiębiorcami?
Interpretacja ta uznawana jest za aktualną do dziś np. na potrzeby definicji wydatków kwalifikowanych dokonywanych w ramach Regionalnych Programów Operacyjnych.
Jeśli zatem przedsiębiorcy współpracują np. na podstawie umowy o współpracę, w której:
- określono kwotę zobowiązania przekraczającą 15.000 zł, dla określenia jednorazowej wartości transakcji należałoby przyjąć tę całą wartość niezależnie od liczby płatności wynikającej z tej umowy,
- nie określono kwoty zobowiązania (np. tzw. umowa ramowa określająca zasady współpracy, ale nie generująca zobowiązania ani jego wysokości) - dla określenia jednorazowej wartości transakcji należałoby przyjąć sumę płatności wynikających z kolejnych (pojedynczych) zleceń (zamówień), jako że każde z nich realizowane jest na podstawie jednej umowy (transakcji). W takim przypadku każda płatność, której wartość łącznie z poprzednimi płatnościami przekroczy kwotę limitu w wysokości 15.000,00 zł, powinna być zrealizowana za pośrednictwem rachunku płatniczego.
Takie rozumienie pojęcia transakcja jest podzielane też przez orzecznictwo, przy czym szczególnej uwagi wymagają sytuacje, w których kontrahenci w sposób nie znajdujący uzasadnienia gospodarczego sztucznie dzielą na kilka umów realizację jednego zdarzenia gospodarczego:
?brak było podstaw do przyjęcia, że zlecanie temu samemu wykonawcy realizacji robót na podstawie wielu umów nie stanowiło jednorazowej transakcji. Jednorazowa transakcji jest, bowiem ogólną (łączną) wartością wierzytelności lub zobowiązań dotyczącą realizacji tej samej inwestycji pomiędzy tymi samymi przedsiębiorcami, zatem obowiązek przeprowadzania rozliczeń pieniężnych za pośrednictwem rachunku bankowego istnieje także w przypadku, kiedy przedsiębiorcy będący kontrahentami z tytułu umowy, której wartość świadczenia przekracza 15.000 euro, dokonują płatności na raty (w części), a wielkość poszczególnych rat jest niższa niż wspomniana kwota.?
-
wyrok NSA z 07.04.2016 r. I FSK 1536/14
?W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego nie można jednak interpretować powyższego przepisu w ten sposób, że w przypadku stałego świadczenia usług ? co w praktyce miało miejsce w analizowanym przypadku ? nie istnieje obowiązek regulowania płatności za pośrednictwem rachunku bankowego w sytuacji, w której jednorazowa wartość faktury nie przekraczała wskazanej wyżej kwoty, podczas gdy wartość faktur z danego dnia, a co więcej z danego miesiąca przekraczała wielokrotnie wskazaną kwotę.?
?pod pojęciem jednorazowej transakcji należy rozumieć ogólną (łączną) wartość wierzytelności lub zobowiązań dotyczącą realizacji tej samej inwestycji pomiędzy tymi samymi przedsiębiorcami. Oznacza to, że obowiązek przeprowadzania rozliczeń pieniężnych za pośrednictwem rachunku bankowego istnieje także w przypadku, kiedy przedsiębiorcy będący kontrahentami z tytułu umowy, której wartość świadczenia przekracza 15.000 euro, dokonują płatności na raty (w części), a wielkość poszczególnych rat jest niższa niż wspomniana kwota (tak K. Kohutek w: Komentarz do art. 22 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz.U.04.173.1807), LEX 2005). Nie ulega wątpliwości, że skarżący zawarł z wykonawcami umowy o roboty budowlane skoro roboty te były realizowane. Jednakże w ocenie tut. Sądu, nie zasługuje na akceptację twierdzenie skarżącego, że zawarł szereg umów z tym samym wykonawcą (a tym samym zawarł szereg "transakcji").(...)??Jak słusznie wskazał organ, nie było uzasadnione zawieranie z tymi samymi wykonawcami szeregu umów w bliskim odstępie czasowym i w tym samym przedmiocie (zakresie robót budowlanych), a tym samym zasadne przyjęcie, że każda z tych umów stanowi oddzielną transakcję. Dzielenie, bowiem zamówienia na części, podobnie jak w przypadku zamówień publicznych, nie może skutkować brakiem obowiązku zastosowania przepisów ustawy, skoro żadna z części nie przekracza progu kwotowego, od którego przekroczenia uzależnione jest stosowanie jej przepisów, tak w przedmiotowej sprawie nie można uznać, że zlecenie temu samemu wykonawcy realizacji robót na podstawie wielu umów nie stanowi jednorazowej transakcji.?
Co zatem z kompensatami i cesjami?
Jak wspominałam w poprzednim artykule ? moim zdaniem ? obowiązek nałożony art. 22 ustawy o swobodzie nie wyklucza możliwości wygaszania zobowiązań o wartości przewyższającej kwotę graniczną w inny sposób niż przez dokonanie płatności.
Przeciwnie: nadal możliwe jest dokonanie wzajemnych rozliczeń nie przez dokonanie płatności, lecz np. przez potrącenie umowne/ustawowe, zmianę dłużnika/wierzyciela bez narażania się na zarzut naruszenia ustawy o swobodzie.
Podobnie podchodzą do tego Sądy:
-
wyrok NSA z dnia 02.06.2011 r. I FSK 1075/10 ?przepis art. 22 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, mówiący o płatnościach, zapłacie, odnosi się do spełnienia świadczenia w formie pieniężnej, rozliczeń pieniężnych. W tym też zakresie wprowadza on obowiązek regulowania należności powyżej określonej w nim kwoty za pośrednictwem rachunku bankowego. (?) Stanowisko, że należności mogą być zapłacone w każdy przewidziany prawem sposób np. poprzez faktora, czy w formie kompensaty należności, a w tylko w przypadku uregulowania należności w formie pieniężnej należy respektować wymóg z art. 22 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, zostało zaprezentowane w "Leksykonie VAT 2009" Janusza Zubrzyckiego, Oficyna Wydawnicza UNIMEX, Wrocław 2009, tom I, str. 1010.?
-
wyrok NSA z 05.04.2012 r. I FSK 1731/11 ?skoro przepis art. 22 u.s.d.g. dotyczy rozliczeń pieniężnych, to tym samym nie odnosi się do zapłaty w formie potrącenia wzajemnych wierzytelności ? uregulowanego w art. 498 Kodeksu cywilnego.?
?
?Zamiast podsumowania
W polskim prawie wyrastają coraz to nowe mniej lub bardziej jednolite, mniej lub bardziej podobnie definiowane transakcje.
I tak mamy:
- odrębnie zdefiniowaną na potrzeby ustawy o VAT "jednolitą gospodarczo transakcję",
- "transakcję handlową" funkcjonującą na potrzeby ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych,
- odrębnie zdefiniowaną "transakcję" na potrzeby ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy,
- rządzące się swoimi prawami pojęcie "transakcji" dokonywanych między podmiotami powiązanymi funkcjonujące na gruncie obu ustaw o podatkach dochodowych,
- "transakcję płatniczą" i "krajową transakcję płatniczą" funkcjonującą na gruncie ustawy o usługach płatniczych,
- właśnie omawiane, niezdefiniowane, ale za to dobrze się mające od lat, pojęcie "transakcji",?
- (...??...)
Konia z rzędem temu, kto się w tym odnajdzie :)
Autor: Małgorzata Tyska, Biuro rachunkowe w Elblągu